Gelderse rechters klussen het meeste bij

Gelderse rechters klussen het meeste bij. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland. Zo heeft de president van de Rechtbank Gelderland 18 nevenfuncties, fors meer dan de gemiddelde rechter.

Een Gelderse rechter heeft gemiddeld die 2,5 bijbanen naast zijn werk bij de rechtbank. 'We zijn blij dat Gelderse rechters zo betrokken zijn. Het is belangrijk dat rechters naast hun werk ook voeling houden met de maatschappij,' zegt Henk Naves, president van de Rechtbank Gelderland. De bijbanen zorgen volgens Naves niet voor problemen op het werk. 'Ik neem de lijsten met nevenfuncties jaarlijks door. Als ik vind dat de aandacht van een rechter te veel is gericht op het leven buiten de rechtbank, dan gaan we daar over in gesprek.'

Maar waar klussen de rechters bij? Uit het register blijkt dat vooral functies als redacteur voor een vakblad, of docent aan een juridische opleiding populair zijn. Wat ze met hun nevenfuncties verdienen wordt niet opgenomen in het register.

Vaak gaat het om vrijwilligerswerk, maar er zijn ook rechters die betaald worden voor hun werk. Jan van Breda is bestuursrechter in Arnhem. Buiten de rechtbank heeft hij 4 andere functies, waaronder bestuurslid voor het CDA Zutphen/Warnsveld. Ook is hij (betaald) lid van de Raad van Commissarissen van de Woningstichting Brummen.

In zijn functie als rechter houdt hij rekening met zijn nevenfuncties. Recent sloeg hij een dossier open en zag de naam van 'zijn' woningstichting. 'Ik heb het dossier direct dicht geslagen en teruggegeven aan de administratie. Die zaak kan ik niet doen, want dat komt veel te dichtbij door mijn nevenfunctie.' Een andere rechter neemt de zaak on zo'n geval over.

Ga dan gewoon voetballen

Maar als voeling met de maatschappij het argument is voor een nevenfunctie, waarom zijn ze dan niet gewoon lid van een voetbalclub in een volkswijk? 'Ik heb de nevenfunctie niet aangenomen voor het geld. Het gaat er mij om dat het voor mij een goede nevenfunctie is om mijn ervaring als rechter en jurist in te zetten voor de organisatie en daarmee voor de samenleving. Aan de andere kant leerde ik welke zaken er kunnen spelen in de maatschappij.'

Burger wil geen rechter op schoot

Rechters denken, ten onrechte, dat burgers willen dat de rechter middenin de samenleving staat. Dat zei wetenschappelijk adviseur Albert Klijn woensdag. Klijnonderzocht voor de SSR, het opleidingsinstituut van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie, de opvattingen van rechters en burgers over de positie van de rechter.

In tegenstelling tot wat veel rechters veronderstellen pleiten burgers juist voor een zekere afstand tussen de rechters en de samenleving. Volgens Klijn is er wel een kleine kloof tussen burgers en rechters, maar veroorzaakt die geen problemen.

Duizendpoten in de Gelderse rechtbank

De president heeft 18 nevenfuncties

Henk Naves heeft naast zijn baan als president van de Rechtbank Gelderland 18 nevenfuncties. 'Binnen twee functies ben ik heel actief en voor sommige functies doe ik één ding per jaar of helemaal niets. Er zitten ook een aantal slapende functies in.'

En dat mogen er best wat meer worden

'Ik zou haast zeggen dat het er nog wel wat meer mogen zijn', zegt Jonathan Soeharno, hoogleraar rechtspleging en rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Soeharno promoveerde op de integriteit van rechters in Nederland. 'Juist voor een president van een rechtbank is het enorm belangrijk om goed maatschappelijk te zijn verankerd. Hij stuurt de rechters aan, moet beslissingen moeten nemen en zal dus ook oren en ogen moeten hebben voor wat er speelt in de maatschappij en wat er verwacht wordt van rechters.'

Uit een analyse van het register waar rechters hun nevenfuncties op moeten geven blijkt dat er grote verschillen zijn onder rechters. Zo worden 70% van de bijbanen vervuld door oudere mannen.

Soeharno maakt zich juist zorgen over een vemindering van het aantal bijbanen. 'De jonge aanwas van rechters bestaat voornamelijk uit vrouwen. Zij werken vaker deeltijd omdat ze ook tijd willen hebben voor het gezinsleven en vervullen daardoor dus ook minder nevenfuncties,' zegt hoogleraar Jonathan Soeharno.

Ook zijn jonge rechters voorzichtiger met het aangaan van nevenfuncties. 'Dit zijn mensen die rechter zijn geworden in de tijd van de Schiedammerparkmoord, Lucia de B., de wraking in de zaak Wilders. Dat zijn rechters die zich veel meer bewust zijn van eventuele reputatieschade die je als individuele rechter of de rechterlijke macht zou kunnen oplopen. Bij hen zie je een grotere terughoudendheid om nevenfuncties te vervullen ten opzichte van oudere rechters.'

Brave nevenfuncties

Henk Naves controleert als president van de rechtbank de nevenfuncties van de rechters. "Over het algemeen zijn het hele brave functies. Heel veel zit in de sfeer van juridisch werk, geschillencommissies, redacties, het geven van trainingen of cursussen.'

Niet bijklussen in het betaald voetbal

Toch moet Naves ook wel eens nee verkopen, bijvoorbeeld toen een rechter gevraagd werd om toe te treden tot de raad van commissarissen van een grote club in het betaald voetbal. Nave: 'Daar heb ik toen over getobd, maar geadviseerd om het niet te doen. De financiële kant van het betaald voetbal is altijd met zorgen omgeven en leidt ook soms tot situaties waarin geld omgaat waarvan we zouden willen dat het geld omgaat in die organisatie. Daarom zeg ik: houd als rechter afstand van zo'n bedrijfstak. Je mag voetballiefhebber blijven, maar word geen bestuurder in het betaald voetbal.'

En ook liever niet in de politiek

Wettelijk gezien mag een rechter ook actief zijn in de politiek, maar in de leidraad voor nevenfuncties wordt dat afgeraden. Naves: 'Je kunt aan de verenigingskant van een politieke partij actief zijn, daar is niets mis mee. We zijn terughoudender over lidmaatschap van de gemeenteraad, Provinciale Staten, Eerste of Tweede Kamer.'

In Nederland de wetgevende (parlement), uitvoerende (ministers, staatssecretarissen) en rechterlijke machten (rechtbanken) gescheiden. Een functie als rechter in combinatie met een politieke functie kan voor rolverwisseling zorgen.

Naves: 'We zijn daar erg terughoudend in. De wet verbiedt niet dat rechters dergelijke functies vervullen. Ik kan het dus niet verbieden, maar ik zie wel risico's. Dan adviseer ik om geen politieke functie te bekleden in het arrondissement waar je woont. Woon je in Overijssel of Brabant, misschien kan het dan wel.'

Het register werkt

Rechters geven hun nevenfuncties door aan het openbare register. Het transparant welke rechter bijklust bij welk bedrijf. Toch is er ruimte voor verbetering, want alleen actuele nevenfuncties worden getoond. Het kost veel tijd om het register in te vullen en het systeem is niet altijd actueel.

Henk Naves: 'Jaarlijks moeten we de functies controleren, maar in de loop van het jaar veranderen die. Je moet veel informatie invullen in het systeem, het is dus onderhouds- en foutgevoelig. Ons streven is om het 100% goed in te vullen, maar het zal nooit een perfect systeem zijn.' Er wordt gewerkt aan een standaardmodel om de nevenfuncties te melden. Veel rechters interpreteren nu zelf wat ze wel en wat ze niet hoeven te melden.

Jonathan Soeharno: 'In de leidraad voor nevenfuncties is een advies toegevoegd dat rechters ook vroegere nevenfuncties melden. De kans is dus groot dat ook oude betrekkingen in het register worden opgenomen. Er komt ook een termijn van zes jaar, waarna je de oude nevenfuncties niet meer hoeft te melden. Het is dan ook de vraag in hoeverre die oude functies nog relevant zijn voor de afhandeling van je geschil.'

Bron: Omroep Gelderland